
Cel ochrony 2: podstawy
Zabezpieczenie dróg ewakuacyjnych

W około 95% przypadków przyczyną śmierci ofiar pożarów jest wdychanie trującego dymu. Aby umożliwić bezpieczną ewakuację osób z budynku w razie pożaru, drogi ewakuacyjne i ratunkowe muszą w każdych okolicznościach pozostawać wolne od dymu i ognia. Drogi ewakuacyjne i ratownicze są kluczowymi elementami budynku i dlatego muszą pozostawać użyteczne w każdym przypadku.
Drogi ewakuacyjne i ratunkowe stanową zasadniczo przestrzenie wolne od obciążeń ogniowych, co oznacza, że instalacje składają się z niepalnych lub trudnopalnych materiałów, co zapobiega rozprzestrzenianiu się pożaru. Czas odporności ogniowej otaczających elementów konstrukcyjnych wynosi co najmniej 30 minut (utrudniające zapłon). Klatki schodowe i pomieszczenia łączące klatki schodowe z wyjściami na zewnątrz muszą być wykonane w sposób ognioodporny, z czasem odporności na ogień 90 minut.
Musi być zapewnione, że te drogi w przypadku pożaru mogą być bezpiecznie użyte na cele ewakuacji ludzi. Po przeprowadzonej ewakuacji drogi te służą lokalnej straży pożarnej w celu walki z pożarem.

Ponieważ na większości pięter spotykają się różne instalacje – elektryczna, sanitarna, wentylacji i klimatyzacji – instalacja elektryczna stanowi szczególny przypadek. Prąd elektryczny jest przyczyną pożarów numer 1, ponieważ odpowiada za zapłon palnych materiałów, takich jak izolacja kabli, warstwy izolacyjne rur itd. Przy prawidłowej instalacji elektrycznej z właściwie dobranym przekrojem żył, prawidłowym zabezpieczeniu i unikaniu uszkodzeń w trakcie przeprowadzania kabli w normalnym przypadku nie występuje zagrożenie. Zbyt silne rozgrzewanie ze względu na nieprawidłowe rozmieszczenie i zwymiarowanie kabli oraz przewodów, a także uszkodzenia izolacji, często prowadzą do pożarów.
Następujące instalacje przewodów są dopuszczalne dla dróg ewakuacyjnych:
- Pojedyncze, również rozmieszczone obok siebie, w całości otynkowane
- W masywnych elementach z frezowanymi wycięciami, z 15 mm pokrywą tynkową lub przykryte niepalnymi płytami o grubości 15 mm
- W lekkich ścianach działowych, jednakże tylko do zasilania odbiorników zamontowanych na danym elemencie konstrukcyjnym
Przewody elektryczne można prowadzić w sposób otwarty, jeśli są one używane wyłącznie do zasilania pomieszczeń i korytarzy lub gdy są niepalne. Takich przewodów jednak nie spotyka się w praktyce.
Do zamocowania muszą być używane kanały prowadzące przewody lub rury elektroinstalacyjne z niepalnych materiałów (stal). Do mocowania należy użyć kołków stalowych.
Instalacja w lekkich ścianach działowych

W drogach ewakuacyjnych i ratunkowych często stosowane są lekkie ściany działowe o konstrukcji ustawianej. Ściany składają się z profili metalowych, obustronnie zamkniętych po każdej stronie dwoma warstwami płyt kartonowo-gipsowych o grubości 12,5 mm. Wypełnienie pustych przestrzeni wełną mineralną może nastąpić dla ochrony przeciwpożarowej lub w celu izolacji akustycznej. Ten sposób konstrukcji spełnia wymóg odporności na ogień przez co najmniej 30 minut.

Wycięcia w profilach metalowych są używane do prowadzenia przewodów. Jeśli w lekkich ścianach działowych montowane są wyłączniki lub gniazdka, stosuje się w tym celu puszki do ścian pustych. Puszki do ścian pustych można stosować jednostronnie, bez dodatkowych specjalnych środków. Leżącą wewnątrz wełnę mineralną można przy tym ścisnąć do grubości 30 mm. Montaż przeciwległy w ścianach utrudniających rozprzestrzenianie się ognia nie jest dopuszczalny z użyciem standardowych puszek do ścian pustych. Są w tym celu stosowane specjalne puszki do ścian pustych do ochrony przeciwpożarowej, które zostały specjalnie sprawdzone dla tego przypadku zastosowania.
Instalacje w przestrzeniach nad sufitami podwieszanymi
Jeśli korytarze są używane do prowadzenia wszystkich instalacji techniki budynku, często stosuje się podwieszane sufity przeciwpożarowe. Te sprawdzone pod kątem odporności na obciążenia pożarem od strony górnej i dolnej systemy ekranują istniejącą przestrzeń nad sufitem podwieszanym i mieszczące się w niej instalacje przed ogniem. W przypadku pożaru zainstalowanych kabli nadal można korzystać z dróg ewakuacyjnych i ratunkowych. Należy się jednak upewnić, że podwieszane sufity nie będą dodatkowo obciążane mechanicznie, np. przez spadające kable lub części systemu nośnego. Sufity przeciwpożarowe utrzymują przy tym pozycję przy ogniu występującym od dołu, co zapobiega rozprzestrzenianiu się ognia przez palne instalacje w kierunku wzdłużnym korytarza.


Podwieszane sufity i właściwościach przeciwpożarowych (sufity przeciwpożarowe wzgl. sufity F30) najczęściej posiadają ogólne świadectwa badań nadzoru budowlanego oraz raporty klasyfikacyjne zgodnie z obowiązującymi normami kontrolnymi i klasyfikacyjnymi. Dostępne są rozwiązania od różnych producentów i dostawców. Sytuacja wygląda jednak nieco inaczej w przypadku systemów nośnych nad sufitami przeciwpożarowymi. Aby umożliwić zaoferowanie praktycznych i jednocześnie zgodnych z dyrektywami rozwiązań do instalacji elektrycznych ponad podwieszanymi sufitami przeciwpożarowymi, przeprowadza się badania pożarowe zgodnie z DIN 4102 część 12 i część 4.
Sprawdzane są m.in.:
- kablowe systemy nośne do montażu ściennego i sufitowego
- obejmy zbiorcze do montażu ściennego i sufitowego
- klamry kablowe do montażu sufitowego
- nośniki stropowe do montażu sufitowego
- systemy linowe do zawieszania korytek kablowych
Wszystkie systemy składają się z reguły ze stali, ponieważ wymagane są materiały niepalne. Temu wymaganiu podlegają również kołki używane do mocowania.
Sprawdzane są następujące wymagania dla systemów dla sufitów podwieszanych w razie pożaru:
- wysokie obciążenia mechaniczne
- stabilność systemu układania
- odkształcenie systemu układania
Kontrole są przeprowadzane za pomocą jednolitej krzywej czasu/temperatury. Symulowany jest przez to w pełni rozwinięty pożar w przestrzeniach nad sufitami podwieszanymi. Czas odporności ogniowej jest w większości przypadków projektowany na 30 minut, w szczególnych przypadkach na 90 minut. Na podstawie wyników kontroli można opracować uwagi na temat praktycznego wykonania, np. zachowania odstępów do sufitu podwieszanego.


Dla instalacji ponad sufitami przeciwpożarowymi nie istnieje norma kontrolna, dlatego nie jest możliwa ich klasyfikacja. Kryteriami kontrolnymi są odkształcenie systemów nośnych oraz możliwy upadek wskutek oddziaływania gorąca. Kontrole nie muszą być wykonywane przez akredytowany instytut kontrolny, ale zasadniczo mogą być przeprowadzane i dokumentowane przez producenta. Dokumentacja producenta powinna zawierać wszystkie istotne parametry, takie jak maksymalne obciążenie mechaniczne, rozstawy wsporników, środki bezpieczeństwa i odkształcanie się. System taki spełnia wymogi prawa budowlanego, np. niemieckiej dyrektywy o systemach przewodów.
Wszystkie typy instalacji OBO zostały sprawdzone zgodnie z DIN 4102 część 12. Udokumentowane zostały przy tym stabilność mechaniczna ponad sufitami przeciwpożarowymi oraz odkształcanie się. Raporty z kontroli przeciwpożarowej Instytutu Badań Materiałowych Braunschweig oraz raporty testowe OBO Bettermann dokumentują stabilność i odkształcanie różnych wariantów instalacji i jednoznacznie określają przydatność sprawdzonych w ten sposób systemów.

W celu wyboru odpowiedniego systemu nośnego do ognioodpornego mocowania kabli stanowiących duże obciążenie można postępować w następujący sposób:
- obliczanie objętości kabli
- określanie potrzebnej ilości miejsca
- określanie odstępów do stropu przeciwpożarowego
- wybór systemu układania
Na podstawie powyższych danych w przypadku niewielkich ilościach kabli wybiera się odpowiednie mocowania zbiorcze, klamry kablowe i nośniki stropowe. Przy dużych ilościach kabli stosowane są kablowe systemy nośne.
Istniejące instalacje

W istniejących budynkach ważne jest sprawdzenie użytych komponentów wykonanych systemów nośnych: czy wszędzie są stosowane elementy i kołki stalowe? Czy koryta kablowe są pewnie ze sobą połączone śrubami? Czy rozstawy wsporników są porównywalne z tymi w sprawdzonych systemach? Jeśli te podstawowe wymagania są spełnione, można zachować istniejące systemy. Może wystarczyć doposażenie w dodatkowe punkty mocowania, aby zapobiec ześlizgnięciu lub nadmiernemu zniekształceniu w przypadku pożaru. Można np. dodatkowo zamontować szyny profilowe i drążki gwintowane.
UWAGA: Sprawdzone systemy dla sufitów podwieszanych nie spełniają wymagań względem podtrzymania funkcji elektrycznych!
Instalacje w systemach podpodłogowych
W Niemczech dla środków technicznych ochrony przeciwpożarowej w systemach instalacji podpodłogowych obowiązuje dyrektywa wzorcowa o podłogach systemowych (M-SysBöR). Należy ją traktować jako uzupełnienie dyrektywy o instalacjach przewodzących; dotyczy ona przede wszystkim instalacji systemów podpodłogowych w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych. Jednakże inne pomieszczenia w budynku także mogą podlegać wymogom ochrony przeciwpożarowej podłóg systemowych.
Podłogi systemowe są zatwierdzane przede wszystkim dla kluczowych klatek schodowych, w pomieszczeniach pomiędzy kluczowymi klatkami schodowymi a wyjściami na otwarte powietrze, a także dla kluczowych korytarzy i innych pomieszczeń. Zabrania się stosowania podłóg systemowych w ewakuacyjnych klatkach schodowych. Dyrektywa dotycząca podłóg systemowych rozróżnia podłogi techniczne i podniesione. Podczas gdy podłogi techniczne mają wylewaną warstwę nośną wykonaną z jastrychu z przestrzenią o maksymalnej wysokości wynoszącej 200 mm, podłogi podniesione są wykonane z prefabrykowanych płyt nośnych opartych na konstrukcji opartej o system podpór. W przypadku większości dróg ewakuacyjnych stosowane są podłogi wylewane. Jeśli na tych drogach systemy instalacji podpodłogowych wykorzystuje się do dostarczania energii elektrycznej, to kanały muszą spełniać określone wymagania. Dozwolone są tam tylko otwory rewizyjne.

Poza drogami ewakuacyjnymi podłogi systemowe mają tylko kilka wymagań dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Obciążenia ogniowe znajdujące się pod podłogą w pełni przynależą do pomieszczenia. Przy podłogach podniesionych o wysokości powyżej 500 mm konstrukcja wsporcza musi posiadać klasę odporności ogniowej wynoszącą 30 minut. Ma to na celu zapobieganie przypadkom zapadnięcia się podłogi pod wchodzącymi do budynku członkami zespołów ratowniczych straży pożarnej. Podłogi podniesione, także te przeznaczone do wentylacji pomieszczeń, muszą być wyposażone w czujniki dymu. Muszą one zapewniać techniczne wyłączenie systemu wentylacji. W celu zminimalizowania ryzyka pożaru wywołanego przez instalację elektryczną, kable prowadzone pod podłogą podniesioną można umieścić w kanale przeciwpożarowym. W przypadku wystąpienia pożaru przewodów klasyfikowane kanały sprawiają, że ogień i dym nie mogą swobodnie rozprzestrzeniać się w podłodze podniesionej.
Kanały podpodłogowe pokryte warstwą wylewki

Jeżeli w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych znajdują się kanały pokryte warstwą wylewki, pokrywy otworów muszą być wykonane z niepalnych materiałów i szczelnie zamykać otwory. Nie są tu dozwolone elementy montowane, np. gniazda czy przyłącza danych.
Otwarty system kanałów

W otwartych systemach kanałów pokrywy również muszą być wykonane z materiałów niepalnych, np. z blachy stalowej, i szczelnie zamknięte przez uszczelnienia na obwodzie. Uszczelnienia mogą być wykonane z gumy piankowej, która w razie pożaru nie ma żadnego ujemnego wpływu, dzięki temu, że występuje we względnie małej ilości. Również w tym przypadku nie są dozwolone elementy montowane.
Okładziny z materiału w formie płyt

Jedną z możliwości szczelnego ognioodpornego zamknięcia obciążeń ogniowych jest wykonanie okładzin instalacji ze specjalnego materiału płyt. W tym celu np. całe kablowe systemy nośne są obudowywane płytami przeciwpożarowymi. W starych budynkach często korzysta się z tego sposobu montażu. Płyt nie można jednak obciążać mechanicznie, dlatego znajdujące się w nich instalacje muszą być zamocowane w sposób ognioodporny. Obudowa jest wykonywana na miejscu przez instalatorów suchej zabudowy i izolacji, z dużym nakładem pracy. Konstrukcje te muszą posiadać certyfikat użyteczności. Najczęściej chodzi tu o ogólne świadectwo badań nadzoru budowlanego Instytutu Badań Materiałowych.
Prowadzenie kabli w kanałach przeciwpożarowych

Kanały przeciwpożarowe szczególnie dobrze nadają się do instalacji w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych. Kanały te chronią przede wszystkim przed oddziaływaniem pożaru kabli, przy którym powstają duże ilości gęstego czarnego dymu. Wymiary tych wariantów zależą od danej konstrukcji, ale również od klasy odporności ogniowej, jaką muszą osiągać.
Kontrole i certyfikaty użyteczności
Kanały przeciwpożarowe są sprawdzane przez niezależny Instytut Badań Materiałowych. Przewody elektryczne ulegają spaleniu wewnątrz kanału. Przez cały klasyfikowany zgodnie z normą kontrolną czas z systemu kanałów nie może się wydostawać ogień ani dym. Wyloty kablowe również są sprawdzane. W ten sposób potwierdza się, że obciążenie ogniowe skuteczne jest zamykane w kanale i kanał przeciwpożarowy zapewnia skuteczną ochronę dróg ewakuacyjnych i ratunkowych przed skutkami pożaru kabli. Kanały przeciwpożarowe do zastosowania w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych są klasyfikowane w Niemczech zgodnie z normą DIN 4102 część 11 jako Kanały I. Są dostępne wersje od I30 – utrudniające zapłon, aż po I120 – wysoce odporne na ogień.
Wykonania

Kanały przeciwpożarowe PYROLINE® są dostępne w różnych wersjach i kombinacjach klasyfikacyjnych:
- PYROLINE® Rapid, typ BSKM – klasy palności I30 do I120
- PYROLINE® Con D/S, typy BSK(H) 09 – klasa palności I90 i podtrzymanie funkcji E30
- PYROLINE® Con D, typ BSK 12 – klasa palności I120 i podtrzymanie funkcji E90
- PYROLINE® Fibre Optics, typ BSKF – klasa palności E90, dla przewodów światłowodowych
- PYROLINE® Sun PV, typ BSKP – klasa palności I30, do instalacji fotowoltaicznych
Wszystkie kanały są dopuszczone zgodnie z normą DIN 4102 część 11 jako kanały do odgradzania obciążeń ogniowych w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych. Do podtrzymania funkcji instalacji elektrycznych zgodnie z DIN 4102 część 12 zostały sprawdzone i dopuszczone kanały z betonu lekkiego BSK(H) 09 i BSK 12.
Systemy nośne do kanałów przeciwpożarowych w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych

Systemy nośne do kanałów przeciwpożarowych w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych muszą utrzymywać niemal wyłącznie ciężar kabli i kanałów. Ani systemy nośne, ani używane kołki nie mają w razie pożaru kontaktu z wysokimi temperaturami. Kable spalają się wewnątrz kanału. Dlatego wartości nośności w stanie „zimnym” są w zupełności wystarczające. Mimo to zaleca się użycie sprawdzonych pod kątem reakcji na ogień systemów montażowych i kołków, ponieważ chodzi tu o instalacje istotne dla bezpieczeństwa.
Pomoc przy doborze
W celu wyboru odpowiedniego systemu kanałów przeciwpożarowych należy najpierw odpowiedzieć na następujące pytania:
- Czy kanał ma zabezpieczać drogę ewakuacyjną przed skutkami pożaru kabli?
- Czy kanał musi chronić przewody istotnych dla bezpieczeństwa instalacji elektrycznych przed pożarem?
- Czy występują kable światłowodowe, które trzeba poprowadzić w sposób zabezpieczony przed pożarem?
- Czy układane przewody to przewody prądu stałego dla instalacji fotowoltaicznych?
Po określeniu spodziewanej objętości przewodów można dobrać wielkość kanału. Może być tu konieczne uwzględnienie dostępnej przestrzeni instalacyjnej: dla tego wyboru największe znaczenie ma stosunek wymiarów zewnętrznych do objętości. 90% kanałów przeciwpożarowych jest stosowanych w drogach ewakuacyjnych i ratunkowych. W ostatnich latach są one jednak również coraz częściej stosowane do ochrony kabli przed ogniem od zewnątrz.
Droga ewakuacyjna i ratunkowa
Ochrona przed skutkami pożaru kabli dla bezpiecznego korzystania z dróg ewakuacyjnych i ratunkowych
Kanał przeciwpożarowy | Typ | Klasa „I” [minuty] | Montaż | |
bezpośrednio | zawieszany | |||
PYROLINE® Sun PV - | BSKP 04606 | 30 | ✓ | ✓ |
PYROLINE® Con D - | BSK 09... | 90 | ✓ | x |
PYROLINE® Con S | BSKH 09... | 90 | x | ✓ |
PYROLINE® Con D - | BSK 12... | 120 | ✓ | x |
PYROLINE® Rapid | BSKM... | 120 | ✓ | ✓ |

Podtrzymanie funkcji
Podtrzymywanie zasilania elektrycznego istotnych dla bezpieczeństwa instalacji w przypadku oddziaływania ognia z zewnątrz
Kanał przeciwpożarowy | Typ | Klasa „E” [minuty] | Montaż | |
bezpośrednio | zawieszany | |||
PYROLINE® Con D - | BSK 09... | 30 | ✓ | x |
PYROLINE® Con S | BSKH 09... | 30 | x | ✓ |
PYROLINE® Con D - | BSK 12... | 90 | ✓ | x |
PYROLINE® Fibre Optics | BSKF 0808 | 90 | ✓ | x |
PYROLINE® Fibre Optics | BSKHF 0808 | 90 | x | ✓ |

Materiały szkoleniowe na temat dróg ewakuacyjnych
Proste wyjaśnienia, kompleksowa ochrona. Nasze materiały szkoleniowe dokładnie wyjaśniają, o co chodzi w drugim celu ochrony.